Littekens… Wat zijn het en (hoe) kun je ze minder zichtbaar maken?

Ik heb even getwijfeld of ik mezelf letterlijk en figuurlijk zo bloot zou geven maar, dacht ik, het hoort nu eenmaal bij me. Ik heb het inderdaad over bovenstaande wellicht enigszins onsmakelijk uitziende foto, waar ik voor alle duidelijkheid even bij zal vermelden dat dit mijn rechterknie is. Ik ben er in mijn leven al ontelbare keren aan geopereerd, maar daarvan zal ik jullie de details besparen. Nadat ik na vele mislukte ingrepen vorig jaar een knieschijfprothese heb gekregen is er nu gelukkig best goed mee te leven, maar word ik door dat litteken van zo’n 30 centimeter en nog wat kleine littekentjes eromheen nog wel iedere dag aan alles herinnerd.

Wat zijn littekens?

Littekens ontstaan wanneer de huid zich herstelt na een huidbeschadiging als gevolg van een ongeluk, huidziekte of operatie. Om te kunnen begrijpen hoe een litteken ontstaat is het handig iets over het verloop van wondgenezing te weten. Een wond geneest eigenlijk in drie fasen, waarbij de eerste fase de ontstekingsfase is en deze duurt één tot vier dagen vanaf het ontstaan van de wond. Tijdens deze fase reinigt het lichaam de wond en begint de eigenlijke wondgenezing waarbij littekenweefsels en collagene vezels (deze geven stevigheid aan de huid) worden aangemaakt. De regeneratiefase duurt van de vierde tot de eenentwintigste dag en in deze fase gaan de bloedvaatjes, collagene vezels, lymfevaatjes en zenuwen zich herstellen. De laatste fase is de rijpingsfase en deze kan duren vanaf de eenentwintigste dag tot een jaar, of zelfs langer. In deze fase ontstaat er een goede balans tussen de aanmaak en afbraak van collagene vezels en zal het litteken minder rood en opvallend en wat soepeler worden.

Bij de meeste mensen verloopt dit genezingsproces normaal en blijft er een ‘gewoon’ litteken over wat er vaak uitziet als een smal en witgekleurd streepje. Het ontstaan van een litteken na een operatie is natuurlijk niet te voorkomen, maar vaak proberen artsen er bij een operatie wel rekening mee te houden en hun best te doen dat het litteken nadien zo min mogelijk opvalt en zo mooi mogelijk zal genezen.
De ontwikkeling van een litteken hangt onder andere af van de leeftijd, het type huid, erfelijke factoren en de plaats van het litteken. Zo zie je vaak dat littekens van een ooglidcorrectie naderhand vaak weinig tot niet zichtbaar zijn, maar dat littekens op de schouder, knie of het borstbeen vaak een minder mooi en wat meer opvallend resultaat hebben.

Wanneer een litteken niet optimaal geneest kun je dat vaak herkennen aan de volgende symptomen:

Het litteken wordt groter
De rode/donkere kleur gaat niet weg
Het litteken blijft dik en vervaagt niet
Het litteken wordt hard
Het litteken veroorzaakt jeuk, pijn of irritatie
Het litteken staat het bewegen van een gewricht in de weg

Soorten littekens

Keloïd-littekens
Een keloïd litteken is een verhoogd, hard en roodpaarsachtig litteken dat zich vaak uitbreidt buiten de oorspronkelijke wond. Dit soort littekens komen het meest voor bij mensen met een donkere huidskleur en ontstaan na bijvoorbeeld brandwonden, operatiewonden en acne.

Hypertrofische littekens
Hypertrofische littekens zijn rood, dik, stug en breed en kunnen jeuken of pijn doen. Bij dit soort littekens is veel collageen weefsel gevormd dat bovenop de huid is komen te liggen en dit komt vaak voor bij jonge mensen en mensen met een donkere huid.

Atrofische littekens
Bij atrofische littekens is de huid onder het litteken afgenomen en daardoor is het litteken klein, dun en/of ingetrokken en het ontstaat het bekende putjeseffect na acne of waterpokken.

Acne littekens
Ook aan acne kun je littekens overhouden en je moet dan ook oppassen met het uitknijpen van puistjes, want hoe ruwer je knijpt hoe sneller je er een litteken aan over zult houden. Wanneer er na het uitknijpen een korstje ontstaat heb je grote kans dat het een littekentje wordt.

Smeren met littekencrèmes, helpt dat nou?!

Zo’n zes weken na de eerste grote knie-operatie kreeg ik het advies om het litteken in te gaan smeren met littekencrèmes zoals vitamine E of Calendula zalf. Ik heb toen meteen allerlei dure crèmes aangeschaft in de hoop dat ik er een mooi licht en niet zo opvallend litteken zou overhouden. Natuurlijk moet je voor het zien van enig resultaat bij zulke crèmes wel wat geduld hebben, dus bleef ik tijdenlang braaf twee keer per dag smeren. Nu is dat grote litteken nadien nog zo’n vijf keer open geweest en heb ik deze alle keren tot in den treure ingesmeerd, maar de conclusie tot op heden is dat al die dure crèmes geen enkel resultaat hebben opgeleverd. Bij de laatste operatie heeft de chirurg het litteken nog wat bijgewerkt, maar helaas werd hij weer heel breed en opvallend en heeft hij een vreemde donkere paarsachtige kleur. Nu vermoedde de arts dat het waarschijnlijk ook aan mijn huidtype zal liggen dat het litteken niet mooi geneest en heeft hij ook meerdere gevraagd of ik toevallig écht niet van Mediterraanse afkomst ben omdat bij mensen met die afkomst littekens vaak donker en opvallend genezen, maar niet dat ik weet. Nu heb ik me er maar bij neergelegd dat ik het de rest van mijn leven met een paarsgekleurd en opvallend litteken zal moeten doen, het is niet anders. Waarschijnlijk zijn er tijdens de operaties ook hier en daar wat zenuwen geraakt en is de bloedsomloop in mijn knie ook niet helemaal optimaal meer waardoor het litteken misschien een paars-blauwachtige kleur heeft. Ook is de huid eromheen nogal dun en wit en zelfs wanneer ik heel heet douche blijft mijn knie spierwit, terwijl mijn linkerbeen vuurrood kleurt.

Ook bij wat littekentjes op mijn gezicht als het gevolg van een wat onrustige huid ben ik druk aan het smeren gegaan, maar eveneens zonder resultaat. Eerst dacht ik de rode vlekjes met de Biodermal littekencrème wel iets leken te vervagen, maar steeds wanneer ik deze een paar weken gebruikte ging mijn huid er ineens heel heftig op reageren en ontstonden er juist pukkels. Een tijdje geleden heb ik deze crème nog een kans gegeven, maar weer gebeurde hetzelfde en heb ik het nu maar voorgoed afgezworen. Toch weer zonde van die € 15,00.

Nu las ik onlangs dat er onderzoek is gedaan naar de werking van littekencrèmes en daarbij is bewezen dat deze helemaal niet effectief blijken te zijn bij het verminderen van littekens. De wetenschap heeft in diverse onderzoeken aangetoond dat littekencrèmes de littekens niet doen verminderen of verdwijnen en dat de aanwezige vitamine E en uienextract littekens zelfs zuden verergeren omdat de huid zichzelf daardoor niet goed kan herstellen. En al die dure merken maar verdienen aan mensen die na een grote operatie of ongeluk hopen dat hun litteken wat minder zichtbaar zal worden…

Mogelijke behandelingen

Mocht je een opvallend litteken hebben dat na een jaar of langer nog niet mooi genezen en minder opvallend is zijn er enkele behandelingen die je zou kunnen overwegen om hier wat aan te doen, maar ga daarbij niet over één nacht ijs en maak je beslissing weloverwogen. Je wilt natuurlijk niet dat het litteken er alleen maar erger dan beter uit komt te zien en bovendien kun je je er soms maar het beste gewoon bij neerleggen dat het iets is wat bij je hoort.

Laserbehandeling
Bij deze behandeling verwijdert een laser een dun laagje van het litteken waardoor er een natuurlijke huid tevoorschijn komt. Zo’n laserbehandeling kan ook toegepast worden bij het verminderen van acne littekens, maar zo’n behandeling is echter niet voor iedereen geschikt. Voor mensen met een donkere huidskleur is het vaak geen optie en ook mensen met huidziekten zoals psoriasis en dermatitis komen vaak niet in aanmerking voor een laserbehandeling.

Dermabrasie
Bij dermabrasie wordt de huid als het ware geschuurd en worden oneffenheden en littekens gladder gemaakt. Deze methode is het meest effectief bij verhoogde hypertrofische littekens, bij dieper gelegen littekens zal het minder resultaat hebben. Deze behandeling brengt ook enkele risico’s met zich mee, want de huid kan verkleuren en een te diepe behandeling kan juist voor meer littekens zorgen.

Dermatografie
Dermatografie is een lichte vorm van dermabrasie waarbij een flinterdun laagje van de huid wordt verwijderd.
Deze methode is iets minder agressief als dermabrasie.

Collageen injecties
Collageen injecties zijn effectief bewezen bij atrofische littekens waarbij de collageen deze als het ware opvult.
Helaas heeft de injectie maar een tijdelijk effect en zal de behandeling vaak herhaalt moeten worden.

Littekencorrectie
Mocht je je heel erg aan een litteken storen kun je een littekencorrectie overwegen, echter hebben deze lang niet altijd zin. Het corrigeren van een litteken na een grote buikoperatie zal bijvoorbeeld weinig verbetering opleveren. Je moet zo’n littekencorrectie wel heel zorgvuldig overwegen, want hierna begint het genezingsproces weer van voren af aan.

Camouflage van littekens
Je kunt een opvallend litteken nauurlijk ook met make-up camoufleren, voor littekens in het gezicht zijn er speciale foundations ontwikkeld zoals de Dermablend van Vichy en foundations van het merk Coverderm of Dermacolor.

Heb jij zelf een groot en/of opvallend litteken? En heb je wel eens littekencrème geprobeerd, bijvoorbeeld voor rode vlekjes of littekentjes na acne?